[ ΤΡΙΤΗ ΑΠΟΨΗ ] Γιατί να διαβάσω, δάσκαλε;
Η πρόωρη εξουθένωση των εκπαιδευτικών
Του Χρήστου Κάτσικα
ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Πέμπτη 9 Δεκεμβρίου 2010
Αν και ο επίσηµος κρατικός λόγος χέρι χέρι µε τις ηλεκτρονικές µας γκουβερνάντες πασχίζουν να πείσουν την κοινή γνώµη ότι οι εκπαιδευτικοί είναι οι «τεµπέληδες της εύφορης κοιλάδας», ότι εργάζονται ελάχιστες ώρες την ηµέρα και λίγους µήνες τον χρόνο, όλες οι έρευνες στην Ευρώπη, την Αµερική και τη χώρα µας αποδεικνύουν ότι το επάγγελµα του εκπαιδευτικού κατέχει µία από τις πρώτες θέσεις στον κατάλογο των στρεσογόνων επαγγελµάτων. Οι εκπαιδευτικοί ανήκουν στους επαγγελµατίες τους επιρρεπείς στο «σύνδροµο επαγγελµατικής εξουθένωσης».
Η επαγγελµατική εξουθένωση είναι ένα σύνδροµο σωµατικής και ψυχικής εξάντλησης, στο πλαίσιο του οποίου ο εκπαιδευτικός κατακλύζεται από έλλειψη ενθουσιασµού και προσδοκιών, απογοήτευση, απάθεια, αδράνεια, χάνει το ενδιαφέρον του και τα όποια θετικά συναισθήµατα έχει για τους µαθητές του, διαµορφώνει αρνητική εικόνα για τον εαυτό του και αδυνατεί να αντιµετωπίσει τα προβλήµατα που ανακύπτουν κατά την εκπαιδευτική διαδικασία.*(1)
Ας αρχίσουµε από τον πτυχιούχο µιας καθηγητικής σχολής, ο οποίος ενδιαφέρεται να βρει µια θέση εκπαιδευτικού στη σχολική εκπαίδευση. Και για να µη µιλάµε στον αέρα, ας δούµε τι προβλέπει ο νέος νόµος για τις προσλήψεις των εκπαιδευτικών. Για να έχει τη δυνατότητα ο πτυχιούχος απλώς να διεκδικήσει µια θέση στη σχολική εκπαίδευση πρέπει να ολοκληρώσει ξέχωρα από τα άλλα τα µαθήµατά του ένα εξάµηνο σπουδών εντός ή εκτός των προπτυχιακών του σπουδών για να λάβει Πιστοποιητικό Παιδαγωγικής Επάρκειας.
Υστερα από αυτό πρέπει να στοχεύσει σε πιστοποίηση ξένης γλώσσας και χειρισµού Η/Υ, καθώς αυτά του προσφέρουν κάποια µόρια.
Παράλληλα, πρέπει να επιστρέψει σε φροντιστηριακά θρανία για να µπορέσει να πάρει µέρος σε διαγωνισµούς του ΑΣΕΠ. Ακόµη πρέπει να έχει στον νου του κάποιο µεταπτυχιακό καθώς και αυτό µοριοδοτείται. Ωστόσο όλα αυτά πρέπει να συνδυαστούν µε όργωµα της επαρχίας για να µαζευτούν µόρια εφόσον βέβαια έχει εξασφαλίσει µια κάποια χρηµατοδότηση από την οικογένεια. Αν όλα αυτά πάνε καλά και η οικογένεια έχει τηδυνατότητα να τον χρηµατοδοτεί περίπου 5-10 χρόνια µετά το πτυχίο, δίνει στο ΑΣΕΠ, σε έναν διαγωνισµό που είναι τροχός της τύχης. Σε περίπτωση που ανήκει στο προνοµιούχο 5% και έχει προβιβάσιµο βαθµό στον διαγωνισµό, δεν έχει καθόλου σίγουρο ότι αυτό θα του ανοίξει την πόρτα του σχολείου. Αν ξεπεράσει και αυτό το εµπόδιο και προσληφθεί, για δύο χρόνια κινδυνεύει να µετατραπεί σε υπήκοο καθώς θα βρεθεί κάτω απότο άγρυπνο βλέµµα του σχολικού συµβούλου*(2) και του διευθυντή που µπορούν, µε βάση το θεσµικό πλαίσιο, να τον οδηγήσουν στην αφετηρία µε µια αρνητική κρίση.
Το νέο αυτό νοµοθετικό πλέγµα µπορεί να δηµιουργήσει πραίτορες και υπηκόους. Αυτό µπορεί να είναι το έδαφος για να έχουµε µια νέας µορφής επαγγελµατική εξουθένωση του εκπαιδευτικού, από τα αποδυτήρια, δηλαδή από τα πρώτα χρόνια της επαγγελµατικής του πορείας.
Ας έρθουµε τώρα στους εκπαιδευτικούς που έχουν 5 ή 10 ή 20 χρόνια υπηρεσία. Σε ποιο ακριβώς περιβάλλον ζουν και εργάζονται; Ποιο είναι το υπαρκτό σχολείο; Μιλάµε για το σχολείο των δυσαρεστηµένων. Αυτή είναι η σωστή ονοµασία του σηµερινού σχολείου που βιώνει ο εκπαιδευτικός.
Ας προσέξουµε. Οι γονείς είναι δυσαρεστηµένοι καθώς πληρώνουν πολύ ακριβά τη φοίτηση των παιδιών τους στην κατ’ επίφαση δηµόσια και δωρεάν εκπαίδευση. Μάλιστα η δυσαρέσκειά τους τροφοδοτείται δικαίως ακόµη περισσότερο σήµερα, αφού η «επένδυση» στην εκπαίδευση των παιδιών τους έχει όλο και λιγότερη «απόδοση» όπως αποδεικνύει η καθηµερινή εµπειρία και τα στατιστικά στοιχεία µε τους δεκάδες χιλιάδες ανέργους, ετεροαπασχολούµενους και υποαπασχολούµενους πτυχιούχους.
Οι µαθητές είναι δυσαρεστηµένοι γιατί «ροκανίζουν» την εφηβεία τους στο τρίγωνο σχολείο - φροντιστήριο - ιδιαίτερο σ’ ένα «εκπαιδευτικό σύστηµα αµάθειας». Περισσότερο από ποτέ το σχολείο βιώνεται από τους πρωταγωνιστές του ως χώρος «εξεταστικής θυσίας», σαν µια άχαρη και ψυχρή «αίθουσα αναµονής» στην οποία αναγκαστικά περιµένει ο µαθητής µέχρι να έρθει η ώρα του µοιράσµατος των τίτλων.
Οι εκπαιδευτικοί είναι δυσαρεστηµένοι γιατί παράλληλα µε τα οικονοµικά προβλήµατα που τους οδηγούν στην αναζήτηση δεύτερης δουλειάς τούς βαραίνουν και τα βαριεστηµένα µάτια των µαθητών που προγυµνάζονται στο διπλανό φροντιστήριο ενώ από την άλλη «πλακώνονται» από το εχθρικό υπονοούµενο της κοινής γνώµης που έντεχνα κατευθύνεται να τους θεωρεί µοναδικούς υπεύθυνους.
Πλησιάζουµε την καρδιά του προβλήµατος. Ξέρετε τι µπορεί να σπάσει το ηθικό ενός εκπαιδευτικού περισσότερο ακόµη και από την οικονοµική θηλιά που του έχει βάλει το υπουργείο Παιδείας; Μια ερώτηση: γιατί να διαβάσω, δάσκαλε;*(3)
(Οι αστερίσκοι δικοί μου):
(*1): Μετά τα μέτρα λιτότητας και τις περικοπές στους μισθούς των εκπαιδευτικών η έλλειψη αυτοεκτίμησης είναι το αίσθημα που έχει πλέον πάρει χαρακτηριστικά μονιμότητας. Τίποτα δεν είναι ίδιο με τα πριν τα οικονομικά μέτρα αισθήματα. Μιλάω για τους εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας, στους οποίους και ανήκω. Αισθανόμασταν που αισθανόμασταν μειονεκτικά σε σχέση με τους συναδέλφους της δευτεροβάθμιας, ήρθαν τα μέτρα και μας αποτέλειωσαν. Ωστόσο και οι ευθύνες μας για το γεγονός ότι δεν έχουμε οργανώσει ένα κίνημα αμφισβήτησης των μέχρι στιγμής παραδεδομένων της δουλειάς μας και του έργου μας είναι αποκλειστικά δικές μας. Και είναι απορίας άξιον γιατί ακόμα δεν έχει συμβεί, τη στιγμή που φαίνεται ότι σε γενικές γραμμές η αμφισβήτηση των πολιτικών προϊσταμένων μας, αν μη τι άλλο, διογκούται. Είναι τόσο δύσκολο να συμπορευτούμε με την υπόλοιπη κοινωνία; Όταν όλες οι ιδέες, τα συνθήματα και οι μεγάλες αφηγήσεις (βλ. την ανάρτηση της 16/12/2010 με το έξοχο κείμενο του Κ. Παπαγιώργη) έχουν ξεπέσει μπροστά στις δυνάμεις κατοχής του ΔΝΤ, τι άλλο χρειάζεσαι για να δεις τον εαυτό σου, τη δουλειά σου και τα αποτελέσματά της με το θάρρος της αμφισβήτησης; Αλλά και ανεξάρτητα από τις γενικότερες κοινωνικές εξελίξεις, είμαστε ευχαριστημένοι από το σχολείο που υπηρετούμε; Είμαστε ευχαριστημένοι από τις προσφερόμενες υποδομές του; Είμαστε ευχαριστημένοι από το παιδαγωγικό πλαίσιο και τις κατευθύνσεις του; Από τα βιβλία άραγε; Ανταποκρίνονται στο επίπεδο των παιδιών της σημερινής ελληνικής οικογένειας; Αλλά και αντίστροφα, τα παιδιά ανταποκρίνονται στο επίπεδο των παρεχομένων γνώσεων; Και αν όχι, ε μ ε ί ς ποιες αλλαγές πρέπει να προτείνουμε σαν αναγκαίες και απαραίτητες για να αλλάξουμε ό λ ο ι , παιδιά, γονείς, δάσκαλοι, σχολείο; Πού θέλουμε να πάει το σχολείο μας; Γιατί να μην έχουμε τις δικές μας προτάσεις; Γιατί σαν ουραγοί να πρέπει να ακολουθούμε τις προτάσεις υπουργείων, κυβέρνησης, της αγοράς που καταγγέλλουμε; Γιατί πρέπει να συνεχίσουμε να παίζουμε στη θέση του τερματοφύλακα που πρέπει συνέχεια "να αποκρούει τις επιθέσεις των μονοπωλίων και των πολυεθνικών, τώρα της τρόικας κλπ, κλπ"; Όμως για να παίξεις έναν θετικό ρόλο να κάνεις διάλογο και να καταθέτεις προτάσεις - όχι μόνο να αντιδράς και να αρνείσαι - πρέπει να στοχεύεις προς αυτήν την κατεύθυνση, να παρατηρείς τον εαυτό σου και τη δουλειά σου, να δοκιμάζεις μεθόδους και τρόπους (παλιούς-καινούργιους, δεν έχει σημασία, ουσιαστικοί να είναι και να τελεσφορούν σε σχέση με το ζητούμενο), να συγκρούεσαι με τις αγκυλώσεις του θεσμικού πλαισίου - από αγκυλώσεις άλλο τίποτα! -να μην το εφαρμόζεις βάζοντας κάτι άλλο στη θέση του, ακόμα και να το καταργείς αν δεν σου κάνει, αν σε πηγαίνει πίσω κλπ. Ισχύει εδώ το παλιό τραγουδάκι της Αλεξίου "Λιγότερα συνθήματα και πιο πολλή δουλειά" Όμως η δουλειά προς αυτήν την κατεύθυνση μόνο κομφορμιστές και φοβισμένους δασκάλους δεν έχει ανάγκη, αντίθετα απαιτεί δασκάλους που θα εμφυσήσουν αναγεννητική πνοή και στα παιδιά και στους γονείς τους που θα διεκδικήσουν και - γιατί όχι; - θα επιβάλουν, κι αυτοί μαζί, ένα άλλο σχολείο. Α ρ κ ε ί ν α δ ο υ ν τ ο υ ς δ α σ κ ά λ ο υ ς ε δ ώ κ α ι τ ώ ρ α ν α τ ο ζ ο υ ν . . .
(*3): Γ ι α τ ί ν α δ ι α β ά σ ω δ ά σ κ α λ ε ; Πόσα άλλα ερωτήματα μπορούν να κρύβονται κάτω από αυτήν την τόσο αφοπλιστική ερώτηση...
Αρχίζω από τα πιο εύλογα: Για ποιον στόχο να διαβάσω δάσκαλε; Τι θα το κάνω αυτό το διάβασμα μ ε τ ά , στη ζωή μου; Τι θα με κάνει η κοινωνία, αφού θα έχω διαβάσει; Τ ι διάβασμα θέλει να έχω κάνει η κοινωνία; Π ο ι ο διάβασμα έχει ανάγκη η κοινωνία; Και είναι υποχρεωτικό αυτό το διάβασμα που έχει ανάγκη η κοινωνία, να είναι ίδιο μ' αυτό που έ χ ω ε γ ώ ανάγκη; Κι αυτό που αρέσει στην κοινωνία, είναι υποχρεωτικό να αρέσει κ α ι σ ε μ έ ν α ;
Αν δεν προσπαθήσουμε να απαντήσουμε κ α ι ε μ ε ί ς σ' αυτά τα ερωτήματα - δεν είναι και τόσο εύκολο, επίπονο είναι, και μάλιστα πολύ, αλλά έλα που μας αφορούν - θα είμαστε και θα μείνουμε μόνο διαχειριστές και διεκπεραιωτές των εκάστοτε κυβερνητικών πολιτικών, τουτέστιν δ η μ ό σ ι ο ι υ π ά λ λ η λ ο ι , και μάλλον κοντά σ' αυτό που εννοεί ο αρχιερέας τους, ο Πάγκαλος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου